W skład obiektów objętych ochroną wchodzą:

• budynek dworca kolejowego,
• dalekobieżny peron kolejowy w jego historycznym odcinku wraz z jego infrastrukturą, (w skład której wchodzą: budynek dawnej poczekalni, budynek służbowy, zadaszenie peronu oraz bariera okalająca zejście z peronu do tunelu),
• tunel przejścia podziemnego wraz z wyjściami na peron kolei dalekobieżnej i peron kolei podmiejskiej (SKM),
• zadaszenie wejścia na perony, budynek dawnego warsztatu stacji (obecnie pełniący funkcje usługowe),
• budynek toalet,
• budynek magazynu kolejowego,
• historyczny budynek nastawni kolejowej Ola2/Ol2,
• plac przydworcowy wraz ze starodrzewem, położony przy Placu Dworcowym 1.

W sentencji wpisu czytamy m.in.

„Kolejowy dworzec oliwski powstał w latach 1869 – 1870 wraz z dotarciem do Oliwy linii Kolei Pomorza Tylnego (Hinterpommersche Eisebahn HE) zbudowanej przez Towarzystwo Kolei Berlińsko-Szczecińskiej (Berliner Stettiner Eisebahn Gesseschaft – BStE). Odcinek ten, prowadzący ze Słupska do Gdańska przez Lębork, Wejherowo, Redę, Sopot i Oliwę, zrealizowano w latach 1867-1870. Był to kolejny etap rozbudowy linii prowadzącej ze Stargardu Szczecińskiego przez Białogard, Koszalin do Słupska.

Kolej Pomorza Tylnego była trzecią w kolejności chronologicznej z linii kolejowych, po linii Tczew-Gdańsk, oraz Gdańsk-Nowy Port (Neufahrwasser), którą zbudowano na terenie Gdańska. Jednocześnie była to pierwsza linia kolejowa łącząca Gdańsk z Wrzeszczem oraz z sąsiadującymi z Gdańskiem Sopotem i Oliwą, a także miastami Pomorza Środkowego i Zachodniego, m.in. Stargardem Szczecińskim, Koszalinem, Słupskiem, a także Lęborkiem.

Przebieg jednotorowej początkowo linii kolejowej na odcinku „oliwskim” wytyczono równolegle na wschód od historycznej drogi prowadzącej z Gdańska w kierunku Sopotu (tzw. Szosy Gdańskiej – Danziger Chaussee, obecnie Alei Grunwaldzkiej). Dworzec stacji, noszącej wówczas nazwę Oliva, wzniesiono w miejscu przebiegu polnej drogi, prowadzącej od szosy gdańskiej w kierunku zachodniej części dawnej wsi Zaspa, Białego Dworu (Weisshof), i wybrzeża Zatoki Gdańskiej”.

„Autentyzm historycznej substancji zespołu oraz poszczególnych obiektów wchodzących jego skład jest wysoki.

Niemal w całości zachował się układ zespołu dworca kolejowego powstającego w latach 1870 – 1939, jak również pierwotna lokalizacja poszczególnych obiektów i ich wygląd zewnętrzny: bryła, rzut, kompozycja, oraz w przypadku budynków należących do zespołu detal elewacji poszczególnych obiektów. Wśród najistotniejszych zmian w powyższym zakresie należy wyszczególnić: otynkowanie budynku dworca i usunięcie oprawy otworów okiennych i drzwiowych na poziomach pierwszej i drugiej kondygnacji, częściowe osadzenie wtórnej stolarki okiennej i drzwiowej w budynku dworca, budynku   toalet,   budynku   nastawni,   oraz   budynku   dawnego   warsztatu,   dokonanie   wtórnych   podziałów   we   wnętrzu północnego skrzydła dworca. Jednak w całościowej ocenie skala powyższych przekształceń nie umniejsza wartościom zespołu, które nadal pozostają w przeważającym stopniu czytelne. Część dokonanych zmian jest w znacznej mierze odwracalna”.

„Należy przy tym podkreślić, że wpis do rejestru zabytków nie   wyklucza możliwości remontowania, modernizacji lub adaptacji zabytku, pod warunkiem poszanowania jego wartości i historycznej substancji”.

„W interesie społecznym jest zachowanie tych dzieł, które w największym stopniu dokumentują przeszłość, świadczą o tożsamości regionu, ilustrują przemiany polityczne, społeczne lub gospodarcze, reprezentują określone zjawiska artystyczne i kształtują wspólną przestrzeń kulturową. W omawianym przypadku stopień zachowania omówionych powyżej wartości historycznych, artystycznych i naukowych zabytku jest tak znaczący i wieloraki, że w interesie społecznym jest jego ochrona prawna poprzez wpis do rejestru zabytków”.

– Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków Dariusz Chmielewski podpisał decyzję o wpisie do rejestru zespołu dworca, w poniedziałek, trzeciego marca 2025 roku. Decyzja nie jest jeszcze prawomocna – informuje Marcin Tymiński, rzecznik prasowy PWKZ.

Wpisanie dworca w Oliwie do rejestru zabytków województwa pomorskiego oznacza objęcie tego obiektu szczególną ochroną prawną. Oto główne konsekwencje takiego wpisu:

• Ochrona konserwatorska:
  • Wszelkie prace remontowe, budowlane, konserwatorskie i restauratorskie przy dworcu będą podlegać ścisłej kontroli konserwatorskiej.
  • Jakiekolwiek zmiany w wyglądzie lub substancji zabytkowej obiektu będą wymagały zgody Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
• Wzmocnienie ochrony:
  • Wpis do rejestru zabytków zwiększa ochronę dworca przed potencjalnymi szkodliwymi działaniami inwestorów lub osób trzecich.
  • Umożliwia skuteczniejsze egzekwowanie przepisów dotyczących ochrony zabytków.
• Wartość historyczna i kulturowa:
  • Wpis do rejestru podkreśla wartość historyczną i kulturową dworca w Oliwie, uznając jego znaczenie dla dziedzictwa regionu.
  • Przyczynia się do zachowania tego obiektu dla przyszłych pokoleń.
• Warto podkreślić, że już samo przystąpienie do wpisania dworca w Oliwie do rejestru zabytków spowodowało ograniczenia w działaniach:
  • Od momentu wszczęcia procedury wpisu do rejestru zabytków, aż do momentu wydania ostatecznej decyzji, obowiązywał zakaz prowadzenia prac, które mogłyby naruszyć substancję lub zmienić wygląd zabytku.
  • Dotyczy to również prac objętych pozwoleniami na budowę lub zgłoszeniami (skuwanie kafli w tunelu, budowa kładki w kierunku ul. Droszyńskiego.

Przypomnijmy, dworzec w Oliwie miał być wyremontowany już w 2021 roku w ramach projekt o nazwie „Modernizacja wybranych dworców przy linii kolejowej nr 9 na odcinku Warszawa Wschodnia – Gdynia Główna Osobowa”. Jak zapowiadano w 2018 roku, oparty głównie na środkach europejskich projekt zakładał m. in przebudowę i modernizację istniejących obiektów (Gdańsk Główny, Gdańsk Oliwa, Gdańsk Wrzeszcz, Prabuty, Pszczółki, Szymankowo, Tczew i Susz).

Oliwy wyremontować się nie dało. Sprawa ugrzęzła w ustaleniach z konserwatorem zabytków, który hamował zapędy PKP w kwestii przebudowy zabytkowego budynku dworcowego.

Niestety w międzyczasie rozpoczęto „remont” tunelu dworcowego podczas którego zniszczono zabytkowe kafle. Wydano także pozwolenie na budowę kładki z peronu SKM na ul. Droszyńskiego. Oba tematy zostały jednak wstrzymane właśnie ze względu na rozpoczęcie procedury wpisu do rejestru zabytków.

Oby nowe pozwolenia na budowę były wydane z maksymalnym naciskiem na ochronę naszego oliwskiego zabytku.

Tomasz Strug

Ostatnia edycja: 4 marca, 2025 o 13:35