Mogiła Antoniego Pikarskiego jest jedyną zachowaną mogiłą Powstańca Styczniowego na Cmentarzu w Oliwie i prawdopodobnie jedyną taką w całym Gdańsku. 

Na zły stan tablicy na grobie Antoniego i Amelii Pikarskich na początku roku zwróciła uwagę przewodniczka Grażyna Niemyjska. Nieco wcześniej Przewodnicząca Rady Oliwy Zofia Pomirska zgłosiła przełamanie tablicy do oliwskich kamieniarzy, którzy obiecali zająć się naprawą. Niestety właściciel nekropolii czyli miasto Gdańsk, zgodnie z obecnymi przepisami, nie może dbać ani konserwować prywatnych grobów – nawet jeśli są historyczne.

Okazuje się jednak, że w ubiegłym roku Instytut Pamięci Narodowej zinwentaryzował tę mogiłę i decyzją prezesa IPN  dr. Karola Nawrockiego, została ona wpisana do ewidencji grobów weteranów walk o wolność i niepodległość Polski.

To pozwoliło odnowić nagrobek ze środków publicznych przez Oddziałowe Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Gdańsku. 31 maja 2023 roku odbyła się na cmentarzu w Oliwie kameralna uroczystość prezentacji odnowionego nagrobka.

Okolicznościowe przemówienie nad grobem powstańca wygłosiła Anna Kołakowska z Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN. To było głownie patriotyczne przesłanie do uczennic ze Szkoły Podstawowej dla Dziewcząt Fregata. Była gdańska radna wskazała potrzebę kultywowanie pamięci o bohaterach narodowych takich jak Antoni Pikarski. Opisując losy oraz heroiczną walkę powstańców styczniowych z zaborcą podkreślała, że kierowali się oni tradycją oraz wartościami, które dla Polaków były i są niezwykle ważne – przywiązaniem do wiary katolickiej oraz miłością do Ojczyzny.

W trakcie uroczystości naczelnik Oddziałowego Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Gdańsku Katarzyna Lisiecka wręczyła dyrektor Szkoły Podstawowej dla Dziewcząt Fregata w Gdańsku Monice Wierzbickiej akt przekazania grobu pod opiekę wychowanków oraz pedagogów szkoły. Na mogile przyklejono tabliczkę weterana.

Na koniec odmówiono wspólnie modlitwę a na wniosek przedstawiciela naszej redakcji wykonano pamiątkowe zdjęcie wszystkich uczestników uroczystości przy grobie powstańca.

Oddziałowe Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN poszukuje, bada, ewidencjonuje, otacza opieką i remontuje groby weteranów walk o wolność i niepodległość polski. jeżeli znasz miejsca, w których spoczywają nasi bohaterowie – wypełnij wniosek ze strony www.ipn.gov.pl i prześlij do Instytutu Pamięci Narodowej.

Powstanie Styczniowe

Powstanie Styczniowe wybuchło w nocy z 22 na 23 stycznia 1863 r., po 68 latach od trzeciego rozbioru Polski. Objęło zabór rosyjski, a w szczególności tzw. Królestwo Polskie. Na przestrzeni ponad półtorarocznych zmagań o wolność i niepodległość Ojczyzny, w szeregach partyzanckich oddziałów walczyło około 200 tys. ochotników. Stoczyli oni blisko 1200 bitew i potyczek. Od października 1863 r. do kwietnia 1864 r. na czele Rządu Narodowego stał Romuald Traugutt, który był przywódcą powstania i znacząco przyczynił się do jego rozwoju. Niestety władze carskie wpadły na jego trop i 11 kwietnia 1864 r. został aresztowany wraz z innymi członkami Rządu Narodowego. Świetnie przygotowana przez Traugutta struktura władz powstańczych i komunikacja pomiędzy oddziałami partyzanckimi pozwoliła na kontynuowanie walki. 5 sierpnia 1864 r. Romuald Traugutt i czterech innych członków Rządu Narodowego zostało straconych na stokach Cytadeli Warszawskiej. Zanim jednak kat założył stryczek na szyję przywódcy powstania, ten odwrócił się do tłumu Warszawiaków zgromadzonych na egzekucji i pożegnał ich, kreśląc ręką znak krzyża. 30 tysięcy ludzi padło na kolana i odśpiewało Suplikację, a przerażeni Rosjanie zaczęli w pośpiechu i z lękiem opuszczać trybuny dla dygnitarzy. Po śmierci Romualda Traugutta, jesienią 1864 r. powstanie zaczęło wygasać, ale pojedyncze oddziały nadal toczyły walkę.

W powstaniu wzięło udział ok. 500 ochotników z Pomorza, a bardzo duża liczba mieszkańców tego regionu wspierała materialnie powstanie. Władze pruskie, w poszukiwaniu broni, gromadzonej przez mieszkańców Pomorza dla oddziałów walczących w Królestwie Polskim, a także w poszukiwaniu ochotników czekających na przeprowadzenie przez granicę, dokonały licznych aresztowań i rewizji. Liczba chętnych do zaciągnięcia się w szeregi oddziałów powstańczych była znacznie większa, ale wielu ochotników nie zdołało przedrzeć się przez granicę pomiędzy zaborem pruskim i rosyjskim, wielu też poległo w pierwszym starciu z Moskalami, tuż po przekroczeniu granicy.

Antoni Pikarski (1837–1922)

Antoni Pikarski urodził się w 1837 r. w Głomsku k. Złotowa. Po rozpoczęciu Powstania Styczniowego w 1863 r. przyłączył się do szeregów powstańców i walczył o wolność Polski. Upadek powstania pociągnął za sobą liczne represje ze strony Rosjan również w stosunku do Antoniego Pikarskiego. Został aresztowany i uwięziony przez władze carskie. Prześladowany postanowił wyjechać na Lubelszczyznę.

W 1914 r. wraz z rodziną przyjechał na Kaszuby w odwiedziny do braci. Jeden z nich, Leon Pikarski, był aptekarzem i działaczem na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości w powiecie kaszubskim, drugi Leopold Pikarski, proboszczem w Stężycy. Wybuch I wojny światowej uniemożliwił powrót rodziny Pikarskich w okolice Lublina. Osiedlili się w majątku rodzinnym we wsi Kliczkowy i pozostali już na Pomorzu. W 1919 r. przenieśli się do Gdańska, zamieszkali w Oliwie, w kamienicy przy dzisiejszej ul. Aleksandra Majkowskiego (dawna Dultzstraße 3 – przyp. red.).

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości Antoni Pikarski otrzymał nominację na stopień podporucznika weterana. 5 sierpnia 1921 r. Naczelnik Państwa Józef Piłsudski odznaczył go Orderem Virtuti Militari V klasy.

Antoni Pikarski zmarł 17 kwietnia 1922 r. i został pochowany na Cmentarzu Oliwskim w Gdańsku (kwatera nr 9, rząd 1, nr grobu 9). Tyle mówi biogram przygotowany przez IPN.

Grażyna Niemyjska wspomina, że córka Antoniego i Amelii – Maria również mieszkała w Oliwie.

Była nauczycielką w szkołach senackich w Gdańsku, a od 1926 roku w Polskich Szkołach Handlowych. Uczyła tam języka niemieckiego, prowadziła drużynę harcerską im. Królowej Jadwigi. Zapamiętano ją również jako organizatorkę szkolnych zabaw tanecznych. Aktywnie działała w Związku Polaków w Oliwie. W 1939 roku wyjechała do Lubartowa i tam zmarła.

Estee

Ostatnia edycja: 6 czerwca, 2023 o 00:12