Zespół pocystersko-katedralny w Oliwie został decyzją Prezydenta RP  wpisany na prestiżową listę Pomników Historii. 

Rozporządzenie Prezydenta RP wyróżniające 12 obiektów na terenie Polski zostało podpisane 22 listopada. Prócz Oliwy, wśród nominowanych zabytków znalazły się m.in: Tężnie w Ciechocinku, Kopiec Kościuszki w Krakowie, zespół pałacowo-ogrodowy Nieborów i Arkadia czy Stadnina Koni w Janowie Podlaskim.

– Te obiekty są wielkim świadectwem naszej historii, tradycji i powodem do naszej wielkiej dumy – podkreślał Prezydent Andrzej Duda na uroczystości w dniu 23 listopada, podczas której wręczano tekst rozporządzenia o wpisaniu na listę Pomników Historii.

„Gdańsk-Oliwa – zespół pocystersko- katedralny” – taką oficjalna nazwę ma nowy Pomnik Historii. Nominację dla oliwskiego zespołu zabytków odebrał z rąk Prezydenta proboszcz parafii archikatedralnej Ks. Prałat Janusz Jasiewicz.

Pomnik Historii to prestiż, nie idą za tym pieniądze na zabytki

Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, może uznać za Pomnik Historii zabytek nieruchomy wpisany do rejestru lub park kulturowy o szczególnej wartości dla kultury; określa także w wydanym rozporządzeniu jego granice. Wniosek do Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o wpisanie obiektu na listę pomników Historii składa Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, po uzyskaniu opinii Rady Ochrony Zabytków. Wniosek przygotowuje Narodowy Instytut Dziedzictwa

Pomnik Historii jest jedną z pięciu form ochrony zabytków. Uznanie za Pomnik Historii oznacza nadanie danemu zabytkowi lub parkowi kulturowemu szczególnej rangi ze względu na jego wartość dla kultury narodowej. Lista Pomników Historii jest otwarta. Obecnie znajduje się na niej 81 obiektów. Najbliższe nam to:

 Gdańsk – miasto w zasięgu obwarowań z XVII wieku

 Gdańsk – pole bitwy na Westerplatte

 Gdynia – historyczny układ urbanistyczny śródmieścia

 Wpisanie na listę Pomników Historii nie zmienia niczego w sposobie zarządzania obiektem zabytkowym, nie nakłada ani nie zwalnia zarządców z żadnych obowiązków, nie ustanawia wzmożonego reżimu ochrony substancji zabytkowej, formalnie nie wiąże się z ułatwieniem otrzymania dofinansowania dla obiektu.

Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego może przedstawić Komitetowi Dziedzictwa Światowego wniosek o wpis Pomnika Historii na „Listę dziedzictwa światowego” w celu objęcia tego Pomnika ochroną na podstawie Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego, przyjętej w Paryżu w 1972 roku.

Gdańsk-Oliwa – zespół pocystersko- katedralny   mat. NID

Opis nowego Pomnika Historii (oprac. Narodowy Instytut Dziedzictwa)

Zespół pocystersko-katedralny w Gdańsku-Oliwie jest przykładem zabytku o szczególnym znaczeniu dla kultury i dziedzictwa polskiego. Całość założenia obejmuje teren dawnego klasztoru cystersów z kościołem pw. Trójcy Świętej (obecnie katedrą), część rezydencjonalną oraz parkową.

Opactwo oliwskie ukształtowane w okresie XII – XVIII w. to unikat o wysokim walorze autentyczności. Jego podstawowy zrąb pochodzi ze średniowiecza. Już wówczas powstał zachowany do dzisiaj układ przestrzenny charakterystyczny dla reguły cysterskiej, w którym obok kościoła klasztornego występuje kompleks klasztoru z krużgankami i wirydarzem, budynki gospodarcze przynależne konwentowi i opatowi, mur klasztorny z bramą, kościół parafialny z cmentarzem przez wieki znajdujący się pod cysterskim patronatem. W okresie nowożytnym wzniesiono opacki zespół rezydencjonalny z pałacem, oranżerią i ogrodem.

Stylistycznie i programowo, architektura świątyni klasztornej nawiązuje do wielkich ceglanych realizacji gotyckich Pomorza Zachodniego, Danii i Północnych Niemiec, chociaż zachowały się w monumentalnej gotyckiej strukturze także elementy pierwotnego romańskiego układu. O niezwykle wysokiej randze artystycznej tego kościołą świadczą bogate, zachowane niemal w stu procentach, wyposażenie i wystrój autorstwa najznamienitszych artystów doby manieryzmu i baroku działających na Pomorzu: Abrahama van den Blocke, Hermana Hana, Jana Wulffa z Ornety i in.