Życie i twórczość

Urodzony 24 lipca 1952 roku w Gdańsku, Stanisław Esden-Tempski – publikujący również pod pseudonimem Janusz Wilczak – należał do pokolenia wybitnych poetów i prozaików Wybrzeża lat siedemdziesiątych. Studiował psychologię na Uniwersytecie Warszawskim, a następnie polonistykę na Uniwersytecie Gdańskim, gdzie w 1980 roku uzyskał tytuł magistra.
Zadebiutował w 1972 roku wierszem „Jak szybko wyparowałaś…” w dodatku literackim „Litery”. W kolejnych latach współtworzył środowisko młodych literatów Gdańska i współpracował z takimi twórcami jak Antoni Pawlak, Aleksander Jurewicz czy Marek Bieńkowski.

Był autorem m.in. tomów poetyckich „Wytrwale rozwijam swe złe skłonności”, „Wpędzony do raju”, „A przecież umarłem”, powieści „Człowiek, który udawał psa”, „Łowca orchidei”, „Kundel” oraz „Ucieczka do Polski”.

Pełen życiorys

Świadek historii

W sierpniu 1980 roku Esden-Tempski był jednym z uczestników strajku w Stoczni Gdańskiej, pełniąc funkcję pierwszego protokolanta obrad Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego. To on zgłosił słynny 22. postulat strajkowy – zniesienie cenzury prewencyjnej. Ostatecznie ten postulat nie znalazł się na słynnej tablicy.
Jego doświadczenia z tamtego okresu znalazły odzwierciedlenie w powieści „Między Sierpniem a młotem”, wydanej po raz pierwszy w drugim obiegu.

W lipcu 1983 roku, w ostatnim dniu stanu wojennego, został brutalnie pobity przez funkcjonariuszy ZOMO. W wyniku odniesionych obrażeń stracił pamięć i mowę – wydarzenie to na trwałe odcisnęło piętno na jego życiu i twórczości.

Obrońca tożsamości Jelitkowa

W 1999 roku, po powrocie z emigracji i osiedleniu się ponownie w Gdańsku, Stanisław Esden-Tempski z pasją angażował się w działania społeczne. Współtworzył Stowarzyszenie „Nasze Jelitkowo”, którego celem było zachowanie historycznego i kulturowego charakteru dawnego rybackiego Jelitkowa.

Szczególnie zabiegał o to, by stare checze rybackie – ostatnie świadectwo dawnych nadmorskich tradycji – nie zostały przekształcone w lokale komercyjne, lecz by służyły artystom, twórcom i mieszkańcom. W swoich wystąpieniach publicznych przekonywał, że miejsce to mogłoby stać się „małą dzielnicą artystów”, żywym centrum kultury i pamięci o dawnym nadmorskim Gdańsku

Rodzinie i bliskim składamy najszczersze wyrazy współczucia.

Pp

Ostatnia edycja: 23 października, 2025 o 12:57