Jest takie miejsce w stolicy Niemiec, gdzie możemy poczuć się jak w domu. To Plac Oliwski - miejsce bardzo zielone w berlińskiej dzielnicy Charlottenburg - Wilmersdorf, położone w sąsiedztwie handlowej ulicy Kurfürstendamm.

Pokój Oliwski zawarty 3 maja 1660 roku w Oliwie pomiędzy Szwecją a Polską kończył II wojną północną - znaną również jako "potop szwedzki". Okazuje się, że zawarcie tego traktatu pokojowego było również ważnym wydarzeniem historycznym dla Niemców.

Podpisany w Oliwie dokument potwierdził traktaty welawsko - bydgoskie z 1657 roku, których głównym postanowieniem było zerwanie zależności lennych pomiędzy Rzecząpospolitą a Prusami Książęcymi i uzyskanie suwerenności dynastii Hohenzollernów na tym terytorium. Polska utraciła tym samym wpływ na politykę Prus i oddała im w lenno ziemię lęborsko - bytowską. Te fakty stały się  podwalinami pod przyszłe Królestwo Prus.

Wracamy jednak do dzisiejszego Berlina  W okolicy Kurfürstendamm (Grobla Elektorska) i Hohenzollerndamm, ulice oraz place były nazywane na cześć ludzi i wydarzeń z historii Domu Hohenzollernów. Nazwa Olivaer Platz została nadana w 1892 r. Rok później pojawia się on na mapach miasta. Jednak plac na dobre narodził się w 1906 roku kiedy zrealizowano w tym miejscu projekt miejskiego ogrodnika Richarda Thieme.

Olivaer Platz w 1913 roku

To miał być kontrast dla eklektyzmu dominującego w okolicznej zabudowie. Klasyczne założenie prostokątnej przestrzeni wypełniała symetria oraz prostota szeregu trawników i klombów. Głównym elementem projektu był potężny, centralnie położony, prostokątny dywan z róż, żonkili, tulipanów i tawułka Arendsa.

Jedyną dominantą architektoniczną była olbrzymia fontanna z pięcioma grotami znajdująca się po zachodniej stronnie placu. Richard Thieme zaplanował również tam miejsce zabaw dla dzieci. Olivaer Platz uważany był wówczas za najbardziej nowoczesne miejsce w Berlinie i w jego okolicach.

W 1910 roku Thieme nieco zmodyfikował swój projekt. Wąską ścieżkę wokół basenu przed fontanną zastąpiono szeroką przestrzenią z miejscami do siedzenia, oczywiście kosztem kwiatowego dywanu. W czasie II Wojny Światowej zniszczeniu uległo wiele kamienic wokół placu. Odbudowa miasta nie pozwalała na pielęgnację założenia parkowego. Dywan kwiatowy został zastąpiony zwykłym trawnikiem.

Sporny parking we wschodniej części placu

Rozwój motoryzacji również nie został obojętny dla tego miejsca. Poszerzenie Lietzenburger  Straße uszczupliło plac od strony północnej, zatracając tym samym kwadratowy układ parku. W 1958 roku zdecydowano aby podzielić plac na część zachodnią -  część parkową i  wschodnią - z przeznaczeniem na parking samochodowy. W 1961 roku rozpoczęły się prace przekształcające przestrzeń placu według projektu Eberharda Finka. Powstało wówczas wiele żywopłotów, murowanych pergol, betonowych ławek i klinkierowych ścian rozdzielających poszczególne strefy funkcjonalne (gry planszowe, piaskownica, miejsca odpoczynku).

Te zabiegi zniwelowały ostatecznie otwartą przestrzeń jaka była zamysłem Richarda Thieme w 1906 roku. Dodatkowo nasadzono wiele drzew, które obecnie bardzo zacieniły cały plac. W tym samym czasie powstała minimalistyczna w formie fontanna ?Trzy Muszle?, którą również zaprojektował Eberhard Fink. W jej pobliżu, na murze z brązowej cegły, umieszczono pamiątkową tablicę wykutą w miedzi przez Fritza Kühna.  To kowalskie rękodzieło upamiętnia  ?Pokój Oliwski? i przedstawia charakterystyczne wieże klasztoru w Oliwie oraz datę 1660.

Gedenktafel auf den Frieden von Oliva, wymiary tablicy110 x 65 cm

Od lat 60 ? tych, w zasadzie niewiele się zmieniło przy Olivaer Platz. W marcu 1998 roku, przy wejściu na plac od strony Konstanzer Straße, ustawiono sześciometrową, metalową rzeźbę ?Lenz 92?. Jej autorem jest Pit Kroke - artysta znany z charakterystycznych, stalowych rzeźb umieszczanych w przestrzeni publicznej. Rzeźba ?Lenz 92? powstała w 1992 roku i początkowa stała na terenie Hackeschen Höfen w Berlinie. Planowano, że na Placu Oliwskim postoi 6 miesięcy ? i tak już stoi od 15 lat.

?Lenz 92? - autor Pit Kroke

Wiele zakamarków i ciemnych miejsc spowodowało, że  park na Placu Oliwskim przestał być miejscem bezpiecznym. Wielu mieszkańców, po zapadnięciu, bało się tamtędy przechodzić. W zaułkach, między murami spali i załatwiali swoje potrzeby bezdomni, a także pojawili się handlarze narkotyków. Założenia urbanistyczne z lat 60 - tych stały się w dzisiejszych czasach przestarzałe i niepraktyczne. Pod wpływem aktywnych mieszkańców postanowiono poddać to miejsce gruntownej przebudowie i renowacji.

Od 2007 roku grupa obywatelska dzielnicy Charlottenburg - Wilmersdorf, wsparta przez władze miejskie i sponsorów, postawiła sobie za cel udostępnienie Olivaer Platz mieszkańcom Berlina jako nowoczesnej przestrzeni. Jednym z tych działań było otwarcie 2 października 2010 roku w Muzeum Miejskim w Berlinie wystawy o Placu Oliwskim i o Oliwie, przygotowanej wspólnie przez Muzeum Narodowe w Gdańsku i Regionalmenagment Senatu Berlina. Wystawa składała się z 30 plansz. Połowa prezentowała obecny stan berlińskiego placu i plany jego rewitalizacji, połowa zaś historię gdańskiej Oliwy i jej obecny wygląd. Zgłoszone na wystawie propozycje i pomysły miały zostać przeanalizowane w procesie projektowania przebudowy.

Zakładano, że przebudowa placu powinna nawiązywać do jego historycznej formy. Celem zmian miało być ożywienie miejsca, eliminacja przestrzeni strachu i uatrakcyjnienie atrakcyjnie położonej przestrzeni miejskiej. Zdecydowano się ograniczyć lub nawet zlikwidować mieszczący 170 aut parking we wschodniej części placu. Wywołało to duże protesty okolicznych mieszkańców  a przede wszystkim przedsiębiorców. Odbywały się nawet uliczne demonstracje. Projekt przebudowy był szeroko konsultowany z mieszkańcami, odbyło się 6 spotkań w celu wysłuchania ich sugestii.

Po przeprowadzeniu w 2011 roku przez  Senacki urząd ds. Rozwoju Miasta i Ochrony Środowiska z dzielnicy Charlottenburg - Wilmersdorf konkursu na przeprojektowanie placu, zwyciężyło Biuro Architektury Krajobrazu Rehwaldt z Drezna. Koszt przebudowy szacowany jest na 2,5 miliona euro. Prace miały ruszyć pod koniec 2012 roku i potrwać 2 lata. Jednak w wyniku protestów zwolenników parkingu, na razie na Placu Oliwskim panuje spokój. Mimo to warto się tam wybrać i posiedzieć w jednej z licznych knajpek lub restauracji i pomyśleć z oddali o naszej Oliwie.

Tomasz Strug

{gallery}galeria/OlivaerPlatz{/gallery}

Wyświetl większą mapę